Of luister naar de Podcast
In onze PS-afleveringen praten we na over voorbije gesprekken. We leggen linken en zoeken metaforen die meer inzicht geven. Het is een heel kwetsbaar format, waarin we luidop proberen formuleren wat in ons hoofd nog niet helemaal afgelijnd is.
Omwille van die kwetsbaarheid zijn onze PS afleveringen enkel toegankelijk voor onze mecenassen. Zij waren echter zo enthousiast over deze aflevering dat we ze voor het eerst met de wereld durven delen. We hopen dat jullie er van genieten.
Waarover gaat deze aflevering?
‘t Is paradoxaal: om de wereld te veranderen hebben we overtuiging nodig. De overtuiging dat we de problemen zien zoals ze zijn. De overtuiging het begin van een oplossing te kennen. Want overtuiging geeft energie.
Maar om iets te veranderen hebben we ook andere mensen nodig. En andere mensen kijken op andere manieren naar dezelfde werkelijkheid.
We kunnen wachten tot “zij” hun bril afzetten en “onze waarheid” zien. Of. Of of of. We kunnen onszelf trainen. Trainen in het herkennen van onze eigen bril en wisselen met die van een ander.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
"*" geeft vereiste velden aan
Shownotes
Onze gesprekken met Geert De Jaeger, Lionel Devlieger en Jeroen Olyslaegers gaven meer dan genoeg stof tot nadenken. We doen een poging om onze inzichten, bedenkingen en voorlopige waarheden met jullie te delen.
Hoofdstuk 1: Kwantumtaal
Over tovenaars en profeten en hoe we eigenlijk allemaal een beetje van beiden in ons hebben. Over een meer genuanceerde blik op technologie en hoe die tot een interessanter debat kan leiden. Over een kwantumtaal die ons uit de loopgraven haalt.
- Geert De Jaeger noemde zichzelf bij ons een tovenaar, naar de breuklijn die hij bij Charless Mann haalde.
- Lionel Devlieger vond de tegenstelling een beetje kort door de bocht (zeker een profeet!) en stelde ons voor aan de term appropriate technology.
- Als wij zo’n coole nieuwe breuklijn horen, dan beginnen we onze ex-gasten al te categoriseren. Misschien is het realistischer om een spectrum te maken, bijvoorbeeld over klimaat, van de grootste tovenaar naar de meest uitgesproken profeet.
- Manon Janssen is hoopvol en gelooft dat we ons onder de anderhalve graad gaan innoveren.
- Serge de Gheldere wil liefst geen techno-optimist genoemd worden, maar vindt het wel belangrijk om naast het profetische stuk in zijn presentatie ook over Tesla en Patagonia te vertellen.
- Nic Balthazar voelt zich soms een schreeuwende Cassandra op de Titanic die door iedereen genegeerd wordt. Toch blijft hij zingen en plant hij liefst vandaag nog een boom.
- Ook Steven Vromman blijft gaan, ondanks de realisatie dat zijn zoon ongetwijfeld moeilijke tijden tegemoet gaat. Hij wil tonen dat ook leven met een kleine voetafdruk plezant kan zijn.
- Hans Claus vindt dat we stilaan eens die groeigedachte mogen laten varen en blij moeten zijn met minder. Of toch dat we onze groei in kennis moeten inschakelen om blijer te zijn met minder.
- Blijkbaar publiceert MIT elk jaar een (zeer entertainende) lijst van de slechtste nieuwe technologieën. Als je de term appropriate wil begrijpen helpt het om wat te lezen over wat niet appropriate is.
- Je kan ook gewoon deze reclamespot bekijken.
- In tijden van pandemie besef je wel dat iets als Zoom tegemoet komt aan een echte menselijke nood. Sorry Skype!
- Enkele interessante bedenkingen over het Novelty Effect. Een nieuwe gadget of een app kan van ons gillende schoolmeisjes maken, of het geeft ons een tijdelijke boost in creativiteit en productiviteit tot het plots weer voorbij is. We kunnen daar cynisch naar kijken of het eventueel omarmen als iets tijdelijk. De appropriate technology bril kan ons wel helpen om dat gillend schoolmeisje iets meer te onderdrukken en een beetje kritischer naar die bluetooth keukenrobot te kijken.
- Superpositie is een waanzinnig interessant concept uit de kwantummechanica. Dat is het concept waarbij onze intuïtie ons vriendelijk bedankt voor bewezen diensten en ons met open mond achterlaat. En achteraf zit je met rare beelden in je hoofd van katten die al dan niet dood zijn en dozen die je liever niet open maakt.
- ‘“If you wish to converse with me,” said Voltaire, “define your terms.” How many a debate would have been deflated into a paragraph if the disputants had dared to define their terms!’ Een quote van Voltaire in een quote van Will Durant uit The Story of Philosophy.
- Wat de kwantumtaal zou kunnen doen is de twee partijen uit hun loopgraven lokken naar het niemandsland alwaar ze een matchke voetbal kunnen spelen. Het is nog altijd competitief, we moeten niet overeen komen, maar de competitie is iets leuker en interessanter dan ervoor en er hoeven misschien ook geen doden te vallen.
Hoofdstuk 2: Wij zijn de pudding
Over een brillencollectie die je de mogelijkheid geeft om op veel verschillende manieren naar de werkelijkheid te kijken. Over de crazy shit die je dan ziet. Over dat zonder bril kijken onmogelijk is en dat wie denkt brilloos door het leven te gaan moet overtuigd worden dat hij of zij een bril aan heeft. Over engagement binnen dat relativistisch kader.
- Ons gesprek met Jeroen Olyslaegers was speciaal. In goede zin. En tijdloos.
- Jeroen spreekt over een mycelisch bewustzijn, gebaseerd op de schimmels waarover hij las in Entangled Life.
- In Het verborgen leven van bomen beschrijft Peter Wohlleben de netwerken van schimmels die ondergronds bomen met elkaar verbinden waardoor complexe communicatie plaatsvindt.
- Carlo Rovelli schreef Zeven korte beschouwingen over natuurkunde.
- Vooralsnog bestaat de kwantumbril niet, maar Thomas Hertog deed toch een poging om ons er even door te laten kijken.
- Maak zelf vanillepudding met rozijnen. Of zonder.
- De mist die Anthony beschrijft doet heel erg denken aan het pantheïsme. Het is wel eens leuk om via de hedendaagse wetenschap bij een eeuwenoude religieuze stroming terecht te komen.
- We worden geboren met een biologische bril die we niet kunnen afzetten. We nemen nooit rechtstreeks de realiteit waar, onze hersenen zijn een serieuze filter die zich bij dat filteren vooral laat leiden door emotie en wat ons goed uitkomt. In Ons feilbare denken schrijft Daniel Kahneman over al die constructiefoutjes die ‘objectief’ waarnemen in de weg staan.
- Richard Dawkins gaf ooit een zeer interessante TED talk waarin hij stelt dat onze hersenen geëvolueerd zijn in een middenwereld en dat onze intuïtie en onze verbeelding dus vooral afgestemd zijn op wat er in die middenwereld gebeurt. Dat verklaart waarin we tekortschieten als het over het heel kleine of het heel grote gaat. Het is die verdomde bril die we zo moeilijk afgezet krijgen.
- Maxim Februari sprak met ons over de ladder van Wittgenstein. Een ladder is een tool, een hulpmiddel dat je ergens brengt, maar dat je daarna weer moet weggooien. Wij vinden Wittgenstein wel sympathiek maar zijn meer fan van de brilmetafoor.
- Waarnemingsbrillen laten ons toe ons waarnemen uit te breiden tot plekken waar we met onze nietige biologische capaciteiten niet geraken.
- Met een geigerteller ‘horen’ we radioactiviteit
- Infrarode stralen voelen wij als warmte, met een infrarood camera kan je die ook zien.
- Met de Hubble telescoop kunnen we 10 tot 15 miljard lichtjaren ver kijken. Onze nietige ogen hebben het soms moeilijk met de overkant van de straat.
- Het allerkleinste dat de allerbeste microscoop kan zien vandaag is ongeveer 500 nanometer. Dat is ongeveer 200 keer kleiner dan de breedte van een haar.
- Verbeeldingsbrillen, verhalen, concepten, alegorieën en metaforen laten ons toe om vat te krijgen op de dingen die we niet kunnen waarnemen. Enkele voorbeelden:
- Maxim Februari had het over de homo economicus, het idee dat de mens een rationeel handelend wezen is. Heel de hedendaagse economie is daarop gebouwd. Het idee is zelfs zo sterk dat we het verwarren met de werkelijkheid.
- De roze bril van Rutger Bregman: een simpel idee als ‘De meeste mensen deugen‘. Als je die bril opzet, kijk je anders, zie je andere dingen, voelen acties van mensen anders, ga je jezelf anders gedragen.
- De bril van appropriate technology haalden we al aan in hoofdstuk 1.
- Je zou het als een levensdoel kunnen beschouwen om een grote brillencollectie aan te leggen en regelmatig eens van bril te wisselen. Met Zwijgen is geen optie proberen we elke week een nieuwe bril uit, bekijk hier onze hele collectie.
- De bekende scene uit The Matrix met the red pill en the blue pill. De rode pil staat symbool voor het afzetten van al je brillen en eindelijk de wereld zien zoals hij is, als een simulatie gemaakt door robots om ons mak te houden terwijl ze onze lichamen als energiebron gebruiken. “You take the red pill – you stay in Wonderland and I show you how deep the rabbit hole goes.”
- Zoals Hitler de ideeën van Nietzsche inschakelde voor zijn wansmakelijke ideologie, zo schakelt een online community van jongens het red-pill idee van de Wachowskis in om hun misogynie te verantwoorden.
- Een pluim voor die mensen die af en toe de bril durven opzetten van mensen die denken dat ze geen bril op hebben. Daar zouden ze wel eens een legion d’honneur voor mogen uitdelen.
- Christophe Busch, die jarenlang met daders werkte, daarna de bril van de slachtoffers opzette en uiteindelijk met het Hannah Arendt Instituut een plek in het midden opzocht.
- Marjan Gryson die met Touché niemand wil laten vallen. Iedereen mag altijd terug komen.
- Louis Theroux gebruikt het als opzet van alles wat hij maakt: het proberen begrijpen van mensen die op het eerste zicht heel rare dingen doen/geloven.
- De makers van Behind the curve keken met mededogen en oprechte nieuwsgierigheid naar de mensen die vandaag geloven dat de aarde plat is.
- Heb je na het zien van deze aflevering het gevoel dat je zicht achteruitgaat en dat je wel een bril zou kunnen gebruiken, neem contact op met uw lokale optieker.
Hoofdstuk 3: Met hersenen en handen
Over een nieuwe visie (uit de jaren ’70) op werk en handenarbeid. Over productiviteit versus werkvreugde. Over het fordisme en een utopische wereld waarin we cumbaya zingend met onze ouderen en kinderen op een veld staan.
- Het boek van de maand heet Small is beautiful van E.F. Schumacher, met de geweldige ondertitel: A study of economics as if people mattered.
- Het gedachte-experiment van Schumacher gaat als volgt: In de VS is één vijfde van de bevolking bezig met de echte productie (het maken van dingen in de fabriek, maar ook de landbouw, alles waarbij handen in contact komen met ruwe materialen). Dat vijfde van de bevolking spendeert één zesde van hun tijd aan dat werk. Dat betekent dat slechts één zesde van één vijfde van alle sociale tijd gespendeerd wordt aan het maken van dingen. Dat is 3,5%. Onze neiging is om dat cijfer, via automatisering, nog meer naar beneden te halen. Wat als we de redenering omdraaien en dat naar 20% zouden proberen krijgen. Dat kunnen we voor dezelfde output 6x meer tijd nemen en dan kunnen we van handenarbeid weer iets leuk, leerrijk, voldoening gevend maken.
- Henry Ford introduceerde in het begin van de 20ste eeuw de lopende band in zijn fabriek. Enerzijds konden daardoor auto’s geproduceerd worden die zo goedkoop waren dat zelfs zijn arbeiders ze konden kopen. Anderzijds fragmenteerde het de arbeid in stukjes die gewoon hersenloos uitgevoerd moeten worden en ging de verrijking van de materie vanaf dan ten koste van een verarming van de mens.
- Het is wat Karl Marx de vervreemding noemde.
- De bril die Anaïs Van Ertvelde ons even leende toonde ons dat iedereen in mindere of meerder mate een beperking heeft en als je daardoor kijkt dan zit je niet langer met een groep mensen die economisch kan mee sprinten en een groep die uit de boot valt. Dan heb je plots een spectrum waarop iedereen past.
- De kleine wendbare bedrijfjes die nog gedurfde keuzes kunnen maken en aan de grote kunnen tonen hoe het ook kan, noemen wij speedboten. We hadden al veel van die speedboten te gast, een selectie: Paulien Verhaest, Benjamin Gerard, Helena Gheeraert, Jonas Mallisse, Patrick Doyen.
Vind jij het belangrijk dat Zwijgen is geen optie bestaat?
In tijden van cynisme is ruimte voor twijfel en nuance van levensbelang. Zwijgen is geen optie probeert die ruimte te vrijwaren. En dat kunnen we enkel omwille van ons Mecenaat.
Ons Mecenaat is een club van nieuwsgierige mensen die met hun financiële bijdrage onze werking mogelijk maken. Het zijn ambassadeurs die onze content en visie mee uitdragen. Het zijn de liefste mensen op de wereld.
of over Zwijgen is geen optie.
Met Zwijgen is geen optie proberen we ons samen in te beelden wat er beter kan. We zoeken waar het schuurt, ontdekken de kloof tussen wat er vandaag is en wat er kan zijn en proberen dan samen die kloof te overbruggen. – Anthony
