Marieke De Maré - Auteur
Verlangen naar ontroostbaarheid
50min - april, 2021
Met Marieke hadden we het over leven en dood, over stilte en empathie, over de absurditeit en de knikkerbaan die het leven is.
Benieuwd naar het vervolg?
Word vandaag lid van Zwijgen is geen optie en krijg meteen toegang de volledige versie van dit gesprek.
Voetnoten bij dit gesprek
Algemeen
Marieke noemt zichzelf bezield. En je moet ze maar even bezig horen om te begrijpen wat ze daarmee bedoelt. De levenslust spat van dit gesprek. Verdriet en pijn worden niet weggemoffeld maar krijgen een dikke knuffel van een troostende Marieke in een berenpak. We rennen door de speeltuin van het leven, struikelen, vallen zelfs, maar we staan weer op en rennen door, want straks zegt mama dat we naar huis moeten en we willen toch eens overal op geweest zijn. Een gesprek over absurditeit, over empathie, over engagement, over (bezield) leven en over de altijd aanwezige dood. Schoon!
- We hopen alleszins dat de lichtheid van dit gesprek voldoende compenseert voor de zwaarte en de donkere kant van de absurditeit. We hopen dat je na het gesprek zin hebt om een knikkerbaan te bouwen.
- Mariekes debuutroman Bult was de voornaamste reden voor ons om haar uit te nodigen. Het is een boekje om te lezen en te herlezen, wanneer je een bult in je leven tegenkomt of wat witruimte kan gebruiken.
- Marieke vertelde nog meer over Bult in Pompidou bij Chantal Pattyn.
Hoofdstuk 1: De wereld die op onredelijke wijze zwijgt
Over de absurditeit van ons bestaan en de 3 mogelijke antwoorden van Camus. Over antwoord 3: het omarmen van de absurditeit en léven en feesten. Over de dood en Mariekes angst om te sterven. Over die bizarre combinatie van leven en dood op hetzelfde moment.
- Het citaat van Albert Camus dat aan het begin van Mariekes boek staat: Het absurde ontstaat uit de confrontatie tussen de mens die vraagt en de wereld die op een onredelijke wijze zwijgt.
- Alexander Devriendt verwoordde de derde optie van Camus bij ons als “de zinloosheid is een nulpunt, van waaruit we kunnen beginnen werken”.
Hoofdstuk 2: Witruimte
Over wat tussen de regels in de witruimte staat. Over het gebrek aan witruimte in het leven en de nood aan zwijgen. We zien het leven vaak als een lijn naar boven maar wat als we ernaar zouden kijken als een lijn naar beneden? Over de mens en de schildpad.
- Spoiler alert: We hebben het redelijk expliciet over dingen die in Bult gebeuren. We denken dat het geen kwaad kan en dat je het boek er niet minder om zal appreciëren. Maar bij deze hebben we het toch maar mooi gezegd. Gelieve geen rechtszaken aan te spannen.
- Ook David Van Reybrouck pleitte bij ons voor meer witruimte in het onderwijs en dan onder de vorm van meditatie.
- Bart Weetjens vindt elke vorm van verstilling en bezinning goed en gelooft dat als we erin slagen die vormen binnen te krijgen op scholen, op de werkvloer, ze in te bedden in ons dagelijks leven, dat we daarmee veel andere problemen oplossen.
- Carlo Rovelli schreef Zeven korte beschouwingen over natuurkunde. Volgens onze leesclub combineert Rovelli harde wetenschap met een poëtische gevoeligheid en komt hij daarmee zowel tegemoet aan onze zoektocht naar waarheid als naar ons meer irrationele verlangen naar schoonheid. Zotte gast, de Carlo.
- De wetenschappers die we bij ons aan tafel hadden lijken ons ook eerder geneigd voor de derde optie van Camus te kiezen. Als je naar het allergrootste of het allerkleinste begint te kijken, als je de grenzen opzoekt van onze kennis, dan stoot je al vrij snel op de absurditeit. Hetty Helsmoortel prees de verwondering als de schoonste menselijke eigenschap. Thomas Hertog werd net als Carlo Rovelli poëtisch van zoveel absurditeit.
- Het beeld van de lijn naar boven heeft misschien veel welvaart gecreëerd, maar de individuele mens is niet gemaakt om zo te leven. Dat leerden we uit de verhalen van Sigrid Bousset, Randall Casaer en Charlotte Prové.
- Ook Hans Claus pleitte voor een lijn die misschien even naar boven mag gaan in onze jeugd, maar dan gerust naar beneden mag lopen, of op z’n minst horizontaal. Doe maar rustig. Al dat gestreef doen we vooral ten koste van elkaar en ten koste van onze planeet.
Hoofdstuk 3: Verlangen naar Ontroostbaarheid
Over de andere opties van Camus. Over zelfmoord en de donkere kant van de absurditeit. Over een verlangen naar ontroostbaarheid en twee manieren van krabben. We zoomen nog meer uit en beseffen dat er geen lijn is. Niet naar boven en niet naar beneden. Er zijn alleen loopings. Over leven zoals een schildpad versus leven alsof je morgen dood kan zijn. Over de wilde rit op de knikkerbaan van het leven.
- Als we het onredelijke zwijgen van de wereld eens langs de donkere kant bekijken, dan voelt religie (of toch de ouderwetse variant met een almachtige God) minstens even wreed als de zinloosheid. Stephen Fry maakt dat duidelijk in dit fragment.
- Het boek van Patricia De Martelaere heet Een verlangen naar ontroostbaarheid. Hier kan je het laatste hoofdstuk over jeuk en verschillende manieren van krabben lezen. Een muggenbeet zal nooit meer hetzelfde zijn na dit gesprek.
- In The Dead Ladies Show kwam Marieke vertellen over Patricia De Martelaere.
- Marieke verwijst naar Patricia’s interpretatie van het taoïsme als de weg om niet te volgen. Het is confronterend hoe actueel een boek van 2500 jaar oud kan voelen. Na millennia van opkomende en wegkwijnende beschavingen, van oorlogen, natuurrampen, van industrialisering en globalisering, na al die tijd blijft het probleem van de menselijk conditie min of meer hetzelfde.
- Er is geen lijn, er zijn eigenlijk alleen loopkes, zoals we van Alexander Devriendt leerden. Het is alleen omdat we weten dat we sterven en omdat onze hoofden irritant Euclidisch werken, dan we een lijn van nu naar onze dood zien.
- Leven als schildpad is onmogelijk omdat we weten dat we sterven, omdat we boven onszelf kunnen zweven. We kunnen hoogstens even ‘zijn’ voor ons bewustzijn terug de boel komt analyseren. De persoon die nog het dichtst in de buurt komt van een bestaan als schildpad is Peter De Graef.
- Wie zich onze metaforen graag visualiseert kan deze set aanschaffen.
Hoofdstuk 4: Empathie
Over de moeilijkheden van samen leven, het gebrek aan gemeenschap en het daaruit voortvloeiende gebrek aan empathie. Over de rol van het onderwijs daarin.
- Marieke wil het gebrek aan empathie fixen door het op school aan te leren. Philip Brinckman zou zeggen dat de school een spiegel is voor de maatschappij en dat dat soort problemen in de hele maatschappij aangepakt moeten worden eerder dan te denken dat de school het wel zal fixen. Marieke maakt dan weer het punt dat we ergens moeten beginnen met het doorbreken van die vicieuze cirkel.
- Als de contacthypothese klopt – en we gaan er hier graag van uit dat dat zo is – dan is het niet zozeer dat we empathie aangeleerd moeten krijgen. We hebben dat al, het is deel van ons. Het is eerder dat er meer en kwalitatiever contact moet zijn tussen mensen over alle maatschappelijke categorieën heen en dan komt het wel goed.
Hoofdstuk 5: Het heeft deugd gedaan
Over engagement en het beeld dat die term oproept van een wild gesticulerend persoon op een zeepkist op het marktplein. Over wat Marieke dan wel met haar werk wil bereiken en hoe dat de wereld toch stiekem wel een beetje beter maakt, ook al is dat niet per se de bedoeling.
- De bescheiden manier waarop Marieke over haar al dan niet bestaande engagement spreekt doet ons denken aan Wannes Cappelle. Hij zong: “Met wat woorden op een blaadje en wat noten in mineur, ben ik een vogel voor de kat, een mug op een witte muur.”
- Ook Josse De Pauw bleef weg van al te geëngageerde uitspraken over de kunst. “Kunst moet vrij zijn. Punt.” Als je in je subsidiedossier geschreven hebt dat je mensen gaat doen nadenken over hun medeplichtigheid bij de wreedheden van Pol Pot aan de hand van interpretatieve dans, dan heb je al een deel van die vrijheid opgeofferd.
- Troost is een woord dat altijd terugkomt als we met kunstenaars praten. Onze hypothese gaat als volgt: Mensen die zich op de wereld gesmeten hebben en de tijd nemen om iets wezenlijks te proberen vertellen stootten vroeg of laat op de zinloosheid, op de absurditeit. Als je dan een stap verder zet en beslist die zinloosheid als een nulpunt te zien. Als je dan probeert om schone dingen te maken, om mensen te raken. Dan is dat een manier om ze te troosten. Om te zeggen: het is zinloos maar laten we er samen iets schoons van maken.
Ontdek verwante gesprekken: