Rashif El Kaoui - Theatermaker
Dit is mijn rol in dit tijdsgewricht
min - december, 2019
Met Rashif hadden we het over kunst en subsidies, over mannelijkheid en kwetsbaarheid, over perceptie en voortdurend acteren, over het bastaardperspectief.
Benieuwd naar het vervolg?
Word vandaag lid van Zwijgen is geen optie en krijg meteen toegang de volledige versie van dit gesprek.
Voetnoten bij dit gesprek
Hoofdstuk 1: De neoliberale kunstenaar
Over een veranderende kunstensector waarin het ‘in dienst zijn’ van een ‘ensemble’ vervaagt en er een nieuwe neoliberale kunstenaar ontstaat. Over hoe je enerzijds gedwongen wordt om zo te denken en anderzijds mee schuldig bent omdat je zo denkt.
- Rashif studeerde aan het Conservatorium in Antwerpen.
- Het artiestenstatuut maakt – hoewel het niet bestaat – heel veel verschil in het leven van een kunstenaar. Het is het verschil tussen zorgeloos met je kunst bezig kunnen zijn en uitgeput van je 9 tot 5 job creativiteit proberen forceren.
- Lucas De Man en zijn Stichting Nieuwe Helden wordt als voorbeeld van de neoliberale kunstenaar gebruikt omdat hij met minder dan 40% subsidie stukken maakt.
- Ook Vlaanderen schuift op naar een neoliberale kunstsector van mini-ondernemers en als je meedoet wordt je deel van het probleem en help je die verschuiving. Catch 22. Heerlijk.
- Neem daarbij het Stachanovisme dat de overheid gretig toepast en je krijgt een tanker die nog moeilijk van richting te veranderen is.
- Het beeld van een kunstenaar voor een zaal vol bankiers. Het is een opvallend specifiek beeld dat al voor de derde keer bij ons aan bod komt. Ook Alexander Devriendt worstelde met het gekaderd worden als deel van een corporate dagje. Wannes Cappelle vindt het een enorm opwindende positie. Het compleet tegenovergestelde van preken voor eigen kerk.
Hoofdstuk 2: Het kostuum
Over perceptie en hoe de context alles bepaalt. Over onze aandachtspanne en onze vooroordelen en hoe met die kennis om te gaan. Over de rol van identiteit in het werk van Rashif en over de langzame aanvaarding van zijn rol in dit tijdsgewricht.
- “Uw zijn is een statement”, of toch als je naam Rashif El Kaoui is en je gezicht er zo uitziet en je in Vlaanderen woont. We gingen daar ook uitgebreid op in met Dalilla Hermans. De schrik van samenvallen met je strijd.
- Rashif gebruikt de studie over onze korte aandachtsspanne als argument om geen tijd te verliezen aan vooroordelen en zo snel mogelijk zo goed mogelijk binnen te komen bij zijn publiek. Zijn punt houdt zeker steek, maar de studie waarnaar hij verwijst houdt dat minder. We kwamen in een google-rabbithole terecht dat ons leidde naar dit artikel op de BBC-website. Het stelt dat er niet zoiets bestaat als een algemene aandachtspanne en dat het allemaal afhangt van wat je aan het doen bent. Het artikel leerde ons ook dat dat van die goudvis met zijn geheugen van 6 seconden ook helemaal niet klopt.
- Rashif speelde in Drarrie in de nacht, een stuk en boek van Fikry El Azzouzi.
- Rashif zag er toen zo uit. Op straat lopen was een totaal andere ervaring. We moeten denken aan Lionel De Vlieger die eens rondliep in een werkoverall met vlekken. Mensen oordelen quasi onmiddellijk en dat wordt pas heel duidelijk als je het onderwerp van dat oordeel bent.
- De verzorgde taal is het verbale kostuum, waarmee Rashif zijn heimat wil verbergen (psst: het is Beringen). Het doet denken aan Wannes Cappelle die ook naar de toneelschool ging, maar net het omgekeerde besliste toen hij in het West-Vlaams begon te zingen.
- In zijn werk dissecteert Rashif zijn verschillende identiteiten. In De man is lam heeft hij het over mannelijkheid vandaag. In De Bastaard over zijn afkomst. Rashif valt samen met zijn werk, hoewel hij dat origineel niet wou.
- Hij voldoet daarmee aan de definitie van kwalitatief kunst van Josse De Pauw. De mens zit er vlak achter.
- Rashif noemde Reizen Jihad, de voorstelling naar het boek van Fikry El Azzouzi als zijn kantelvoorstelling. Het moment waarop hij besefte dat dit zijn rol is.
Hoofdstuk 3: Wandelen op een touw
Een heel delicaat hoofdstuk over ingeschakeld worden als acteur met zichtbare andere roots. Of om het vakje diversiteit af te vinken in het subsidiedossier. Over de permanente paranoia. En dat zonder namen te noemen. Over slachtoffers en daders.
- Het gaat even over onze koffie, dus bij deze: shout out to Koffiebranderij Vandekerckhove in Gent.
- Zonder Annie Hall had dit hoofdstuk niet bestaan.
- Lees zeker Ianus, een prachtige tekst van Rashif, waarin hij zijn bastaardschap met trots draagt.
- Rashif wil geen namen noemen omdat het nooit zwart-wit is. Hij kan niet zeggen dat hij echt gebruikt wordt, maar dat is toch ook deels waar. De handigste bril om naar heel die puinhoop te kijken is die die we van Olivia Rutazibwa kregen. Racisme is iets structureel. Dat wil niet zeggen dat er geen racisten bestaan, maar het echte probleem is structureel en moet structureel aangepakt worden.
- Rashif maakt een (alweer beladen, maar toch heldere) parallel met verkrachting. De wet bepaalt wat verkrachting is en als de wet zegt dat verkrachting binnen het huwelijk niet bestaat dan wordt structureel 50% van alle verkrachtingen gedoogd. De wet doet ertoe.
- De cijfers van Sensoa over seksueel grensoverschrijdend gedrag. In bijna de helft van alle gevallen is de pleger de partner of ex-partner. In slechts 14,2% van de gevallen is de pleger een onbekende (!).
- Op dezelfde golflengte zitten is een fysiek proces. We denken aan spiegelneuronen, die neurologische realiteit die empathie tastbaar maakt. Als iemand een verhaal goed vertelt dan vuren bij ons dezelfde stukjes brein dan wanneer we het zelf zouden meemaken.
- We haken aan aan verhalen op basis van emotie, op basis van wat ons raakt en wie ons raakt. Dat is waarom Leonardo DiCaprio een film maakt over klimaatopwarming. Dat is waarom Joris Hessels coronarichtlijnen inspreekt. Dat is waarom de drogredenering ‘Hitler was ook een vegetariër’ werkt (Ghandi ook trouwens).
Hoofdstuk 4: Je nek tonen
Over kwetsbaarheid als middel om tot een echt gesprek te komen. Over afgerekend worden op de poging en dat proberen op zich waardevol is. Over de voorzichtigheid van Rashif en een Freudiaanse verklaring daarvoor.
- The Man Squad was een spinoff van De man is lam. Gesprekken met het publiek, gebaseerd op een wederzijdse kwetsbaarheid.
- “De natuurlijk neiging van de mens is niet om te bijten”. Het zou de titel van het boek van Rutger Bregman kunnen zijn.
- Er valt kritiek te geven op Malcolm X van KVS, but at least they’re trying stuff en soms wordt iemand op de poging afgerekend.
- De voorzichtigheid waarmee Rashif praat lijkt ons de andere kant van de medaille van het kostuum en de verzorgde taal. Als je weet hoe je overkomt dan ga je er veel meer mee bezig zijn. Het contrasteert met “als je nooit liegt, hoef je je leugens niet te onthouden” van Wannes Cappelle. Het is niet dat Rashif liegt, maar er is iets vermoeiend aan het voortdurend bewust zijn van de impact die je hebt. In Ianus schrijft hij dat dat geen keuze is: “Ik ben een bastaard. Ik heb mij te schikken naar perceptie. Hoe ik word gezien, is mijn realiteit.”
Hoofdstuk 5: De bastaard
Rashif vertelt over zijn jeugd. Over de niet meetbare factoren zoals de liefde van zijn moeder. Over zijn afwezige vader en wat dat met hem gedaan heeft. Over het onder ogen komen van zijn verleden dankzij de kunst.
- De combinatie van een zorgeloze kindertijd met toch een idee van de vijandige wereld doet denken aan de kindertijd in Hawaii die Barack Obama beschrijft in zijn eerste gesprek met Bruce Springsteen. Qua vergelijking kan dat tellen.
- Op Theater aan Zee 2019 bouwde Stichting Nieuwe Helden The Village Oostende.
- “Die statistieken pakken zoveel ook niet mee”. Het is een punt dat al heel vaak, in duizend verschillende vormen, terugkeerde. Hoe breng je het niet meetbare in rekening? Of het nu gaat over subsidie voor een wetenschapsmuseum, vergaderen in de psychiatrie of impact investeren.
- In De nachtzoen op Nederlandse tv vertelde Rashif over zijn vader, waarmee hij zijn zoektocht naar zijn verleden in gang zette.
- Even tussendoor: een recept voor Irish coffee. Geniet ervan.
Hoofdstuk 6: Sense of belonging
Over het bastaardperspectief en het omarmen van die tussenpositie. Nu l’un ni l’autre. Dat is het perspectief van de toekomst. We leven in een bastaardcultuur. Over de donkere kant en de zoektocht naar een sense of belonging.
- James Baldwin zegt in I am not your negro “I can not hate the white man, because I was raised by a white woman”.
- Bekijk zeker ook dit interview met James Baldwin omdat het vet is.
- We leven in een bastaardcultuur, waar vermenging geen stroming meer is maar een feit. Hogere en lagere cultuur, lokale, globale, populaire en elitaire cultuur, we leven in één grote intertekstuele blob. Twee woorden die dat punt overweldigend maken: Shakespeare memes.
-
Stromae is de opperbastaard! Want dit.
-
Een obscure kijktip van Rashif: Game of Thrones. Het woord bastard wordt negatief gebruikt, maar de reeks maakt misschien wel hetzelfde punt als Rashif, dat de bastaard het allercoolste personage is.
-
Het woord ‘bastaard’ zoals Rashif het invult past in onze kwatumtaal (zie onze PS aflevering: We hebben altijd een bril op). Het is een superpositiewoord, zoals weemoed, dat twee tegengestelden in zich draagt. Een bastaard kan allebei en geen van beiden zijn. Tegelijk verbonden en erbuiten.
-
Het systeem van binnenuit veranderen of van buitenaf bestrijden? Rashif probeert meer (of kan niet anders dan) het eerste, maar bewondert mensen als Dalilla Hermans die meer het tweede doen. Ga je mee aan boord van de tanker? Of koop je je eigen speedboot? Gebruik je de verkeerde woorden om de taal te veranderen? Koop je aandelen van Shell om stemrecht te hebben bij de algemene vergadering?
-
De Sense of belonging waarover Rashif spreekt is iets dat je vooral vat als je het niet hebt. De angst om geen tribe te hebben wordt pas expliciet nu Rashif denkt aan de moeilijke momenten waarop hij er niet op zal kunnen terugvallen. Wie wel een tribe heeft moet voortdurend tegen zichzelf zeggen: this is water.
-
“Dit is niet gemaakt op uw maat”. Misschien moeten we allemaal eens naar Tokyo om te beseffen hoe het voelt als die sense of belonging wegvalt. Er zijn gewoon geen kaders om je tegen de verhouden. Je staat buiten alles. Je zou een parallel kunnen trekken met de “We zijn allemaal gehandicapt” van Anaïs Van Ertvelde. Als je met een rolstoel voor een trap staat is het makkelijker om te beseffen dat onze maatschappij ingericht is voor een specifieke mens. Allen naar Tokyo dus (liefst na de lockdown, niet allemaal tegelijk en met een zeilboot aub).
-
Anthony verwijst naar zijn enorm interessante gesprek met Wim Claeys dat we jammer genoeg nooit hebben kunnen uitzenden om technische redenen.
- Rashif verwijst naar zijn vriend, de fotograaf Ahmet Polat die hem het super bevreemdende inzicht gaf dat hij in Istanbul als elite werd beschouwd.
Hoofdstuk 7: Ma gij zijt ne goeie
Over opnieuw datzelfde dilemma. Binnen of buiten? Woede of begrip? Over het belang van representatie en het erkennen van de terechte woede.
- Rashif werkte mee aan Een Jihad Van Liefde, naar het boek van Mohamed El Bachiri en David Van Reybrouck.
-
Het structurele racisme waar Rashif geen boude uitspraken over durft doen, werd ons nooit zo goed uitgelegd als door Olivia Rutazibwa.
-
We denken allemaal: woede is niet ok. Marjan Gryson zou zeggen van wel. Woede hoort bij ons, we hebben gewoon nooit goed geleerd om daar mee om te gaan.
-
Opnieuw datzelfde dilemma: kies je voor zachtheid of voor woede. Met zachtheid spreek je de mainstream aan (Mohamed El Bachiri). Met woede de onderdrukten (Malcolm X). Stap je in het systeem of blijf je erbuiten? De allerinteressantste mensen hebben een been erin en een been eruit. De bastaardpositie.
- Het verhaal van een meisje dat over het strand liep dat bezaaid was met zeesterren. Ze raapte er enkele op en gooide ze terug in de zee. ‘Dat heeft toch geen nut!’ riep een voorbijganger. Terwijl ze weer een zeester in het water gooide, riep ze terug: ‘Voor deze ene wel!”
Ook hier denken we aan die ene gedetineerde die Marjan Gryson helpt om met zijn agressie om te gaan, of die ene vluchteling die haar trauma een plaats geeft dankzij Geertrui Serneels, of die ene leerling die dankzij Philip Brinckman in het onderwijs stapte, of dat ene kindje dat dankzij Marjan Doom interesse krijgt in wetenschap, of die ene jongere die dankzij Arnoud Raskin van de straat gaat. En misschien is dat wel genoeg.
Ontdek verwante gesprekken: